Olga Doleśniak-Harczuk
Kilkanaście lat temu odmówiłem ekipie filmowej kręcącej film „Życie na podsłuchu” pozwolenia na zdjęcia we wnętrzach gmachu byłego aresztu Berlin–Hohenschönhausen. Przeczytałem scenariusz i uznałem, że historia w nim przedstawiona wprowadza widza w błąd. Powiedziałem wtedy do reżysera: „Proszę podać mi choć jeden przykład, gdy współpracownik Stasi pomógł dysydentowi”. A on odpowiedział: „Nie jestem w stanie”. „W takim razie nie mogę udostępnić historycznych murów, w których Stasi męczyło swoje ofiary, na kręcenie scen do filmu, który jest czystą fikcją” – z dr. Hubertusem Knabem, historykiem, czołowym specjalistą ds. NRD i rozliczeń z postkomunistyczną przeszłością Niemiec, rozmawiają Olga Doleśniak-Harczuk i Antoni Opaliński....
Wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego w Niemczech zostały najpierw ogłoszone wielkim preludium do podziału na Niemcy zielone (Zieloni) i Niemcy niebieskie (AfD), z granicą przebiegającą umownie w miejsce dawnego Muru Berlińskiego. Następnie wszczęto alarm, że stare partie ludowe – CDU i SPD – są w odwrocie, że obie okazały się skansenami politycznymi absolutnie niezdolnymi do zawalczenia o młodego wyborcę, kółkami zainteresowań z niknącą w oczach liczbą członków i fanów. Na jesieni być może przyjdzie im za to zapłacić kolejnymi stratami, a może wywróceniem do góry nogami koalicyjnego układu i wpuszczenia do gabinetów zielonego żywiołu.
Teraz odbędzie się polowanie na winnego katastrofy. W CDU winna jest Annegrat...
Pierwsze wrażenie to wagnerowski rozmach. Dziś wszystko jest bardziej skondensowane, lecz rozmach pozostał. Czego tu nie ma… Germania, czyli personifikacja Niemiec, grana przez czarnoskórą aktorkę Ruby Commey, usłane trupem średniowieczne pola bitwy, nawiązania do bitwy pod lasem teutoburskim stoczonej w 9 roku między germańskimi plemionami Arminiusza a legionami rzymskimi, terroryści Frakcji Czerwonej Armii w akcji, katastrofa sterowca Hindenburg, orgie kulinarne i sadomasochistyczne, NRD-owskie politbiuro i III Rzesza w szale palenia książek. Śmierć i narodziny, śmiech i płacz, zbrodnia i wstyd. Słowem: Deutschland.
Niemcy pracują nad swą tożsamością narodową, ale się z tym spóźniają. Gdy już będą gotowi, tożsamość narodowa na świecie...
W 1846 roku na górze wznoszącej się nad La Salette, we francuskich Alpach Wysokich, w trudno dostępnym dla przyszłych pątników zakątku, pastuszkom objawiła się płacząca Maryja. Dwanaście lat później w głębi Gaskonii, w urokliwym Lourdes, przyszła uśmiechnięta Matka Boża. Joris-Karl Huysmans opisując w „Katedrze” fenomen objawień w La Salette i Lourdes, przemyca teorię, że Opatrzność zawsze znajdzie sposób, by dotrzeć do grupy docelowej, a „Maryja raczyła się objawiać pod rozmaitymi postaciami, aby zaspokoić gusta i wymagania każdej z naszych dusz”. Mówiąc zaś wprost: jednymi wstrząśnie lament, a innym wystarczy łagodny uśmiech.
Bywa jednak i tak, że coś, co kąsa ducha czy wręcz grozi podcięciem gałęzi pobożności, wznieca...
Czujemy się w Polsce bardzo dobrze, odnajdujemy tu równowagę, której już nie ma w Belgii, i chcemy, by nasze dzieci dorastały w takiej atmosferze. Ja już wiele razy to powtarzałem, ale powiem to jeszcze raz: nasza przeprowadzka do Polski była dla nas jak powrót do Europy – z profesorem Davidem Engelsem, historykiem, filozofem, głównym analitykiem Instytutu Zachodniego, rozmawia Olga Doleśniak-Harczuk.
Jest Pan pesymistą?
Bywam tak postrzegany, sam uważam się za realistę. Perspektywy, przed jakimi stoi dziś Europa, są dalekie od tego, czego bym sobie dla niej życzył. Staram się podchodzić do procesów, które obserwuję, z dużą dozą realizmu.
Europa czy zawężając – Unia Europejska stoi nad przepaścią?
Obawiam się, że tak. Jako historyk zajmujący się...