Roman Dmowski – Polak racjonalny

„Polska to nie Rosja” Wiele pracy włożył Dmowski w ugruntowanie zasady, że Polacy powinni walczyć o własne cele narodowe i w żadnym razie nie angażować się w spory wewnątrzrosyjskie. Wielkim niebezpieczeństwem dla narodowej tożsamości Polaków, silnie podkreślanym przez Dmowskiego, był powolny proces ulegania rosyjskim wpływom, kształtującym mentalność, moralność i kulturę, odchodzenie młodego pokolenia od cywilizacji łacińskiej Zachodu. Stąd też jego wewnętrzne przekonanie, że Polacy powinni ograniczyć swe związki z Rosjanami, odcinać się od wszelkiej z nimi współpracy, gdyż oba narody mają własne, odrębne cele i dążenia. Wiązało się to ściśle z akcentowaniem solidaryzmu narodowego Polaków, podkreślaniem, że cały naród polski stanowi jedność społeczną, kulturalną, i, co najważniejsze, polityczną. Kardynalną zasadą jego polityki była wszechpolskość, wyrażająca się troską o całość ziem polskich, niezależnie od podziałów, jakie narzucili zaborcy oraz zamieszkującej je polskiej ludności, bez różnicy statusu majątkowego i pochodzenia stanowego. Lapidarne stwierdzenie Dmowskiego: „Nie jesteśmy stronnictwem w państwie rosyjskim, ale w całej Polsce [...] sprawy państwa rosyjskiego należą u nas do kategorii zewnętrznych”, stało się dla wielu działaczy tworzącej się Narodowej Demokracji myślowym przełomem i zarazem ich politycznym credo. Za działalność niepodległościową i organizowanie patriotycznej demonstracji w stulecie Konstytucji 3 maja Dmowski został