Zwycięstwo Jozafata Kuncewicza

Zwolenników zdobywał biskup Jozafat Kuncewicz pokorą i ubóstwem. W połockiej diecezji wprowadził obowiązek odprawiania codziennie Świętej Liturgii, wizytował parafie, usuwał z urzędów i majątków kościelnych duchownych alkoholików i wdowców, którzy ożenili się ponownie. W listopadową noc 1623 roku w Witebsku, gdy wracał z kościoła do domu, dopadł go tłum rozwścieczonych prawosławnych mieszczan. Otrzymał dwa ciosy siekierą i żelazną obręczą. Krzyczano, że jedynym biskupem jest tu prawosławny hierarcha. Pastwiono się nad powalonym, po czym dobito go strzałem z rusznicy. Jego ciało wleczono przez miasto i wrzucono do Dźwiny.

Ksiądz Piotr Skarga – obok Stefana Batorego i kanclerza Jana Zamoyskiego – wielki mąż stanu XVI wieku, „święty polski polityczny”, przewyższał swoich współczesnych wykształceniem, roztropnością, siłą woli. Także wyobraźnią, pracowitością, wytrwałością i świątobliwością. Po śmierci kardynała Hozjusza, podczas wypraw króla Batorego, Polska widziała w nim przywódcę katolickiej inteligencji. W zręczny i obrazowy sposób przypominał zasady katolickie w czasie, gdy walczyć musieliśmy z wrogami politycznymi, z ekspansją reformacji i z prawosławiem, które stawało się nieuchronnie narzędziem politycznym Moskwy. 

Wiedział, że Polacy muszą wykazywać nadzwyczajne męstwo, bo los Rzeczypospolitej jest zagrożony. W podręczniku „katolickiego żołnierza” pisał: „Doma i w ciągnieniu (w pochodzie) winniście być jako owce, a w polu i w