JEDYNIE PRAWDA

Doświadczenie fundujące To rzecz dziś trudna do pełnego zrozumienia. Dlaczego Katyń jest tak ważny i dlaczego wyróżnić go należy spośród licznych – często brutalniejszych – przykładów ludobójstwa z czasów II wojny światowej? W czasie wojny i potem wszystko było jasne. Katyń jest ważny, bo został przemilczany. Mówienie o Katyniu ma więc charakter jakiegoś fundamentalnego odkłamywania rzeczywistości. Mamy takie poczucie, że sprawiedliwość na tym świecie osiągamy, opierając się na prawdzie. Dlatego mówi się, że oddać czemuś sprawiedliwość, to znaczy przedstawić to takim, jakim jest. Sytuacja kłamstwa jest przede wszystkim aktem niesprawiedliwości. Dość dobrze wyczuli to autorzy klasycznych powieści kryminalnych. Tym herosom fikcyjnej detektywistyki wystarczy nieraz powiedzieć, jak się rzeczy miały, i to wystarcza jako akt sprawiedliwości. Dlatego też Herkules Poirot podejmuje się spraw z zamierzchłej przeszłości bez nadziei na sądową kontynuację sprawy. Wystarczy mu, że prawdziwym zdaniem sami osądzimy rzeczywistość. A więc takiego sądu Katyń potrzebował przez cały okres komunistyczny. Drugi powód jest ściśle polityczny. Prawda katyńska była politycznie kłopotliwa w latach 40. Po rozpoczęciu jednak zimnej wojny stała się elementem wojny informacyjnej między dwoma obozami. Katyń był młotem na Sowiety, a te doskonale sobie z tego zdawały sprawę. Stąd surowość zapisów cenzorskich na wszystko, co wiąże się z tamtą zbrodnią. Trzeci powód ma charakter osobisty. We