Łagodna germanizacja? Wymowna lekcja „Mitteleuropy”

Wydana w 1915 roku „Mitteleuropa” Friedricha Naumanna była bestsellerem swoich czasów. Liberalny polityk i ewangelicki teolog przedstawił na jej kartach wizję dominacji Niemiec w Europie Środkowej i Wschodniej. Pojęcie Mitteleuropy okazało się żywotne – nie wszyscy i nie zawsze uświadamiają sobie, że kryje się za nim wizja hegemonii Niemiec na ziemiach, które długo przed rozbiorami znajdowały się w strefie wpływów Rzeczypospolitej.

Instytut Pileckiego ma wiele zasług. Czas jakiś temu zdecydował się na kolejny ambitny krok – wydał po polsku głośną książkę Friedricha Naumanna „Mitteleuropa – nowy porządek w sercu Europy”. Tytuł szybko okazał się bestsellerem w wilhelmiańskiej Rzeszy Niemieckiej. Autor przedstawił projekt schlebiający imperialnym nastrojom niemieckich elit i społeczeństwa: koncepcję politycznej, gospodarczej i kulturowej dominacji Niemiec między Bałtykiem, Morzem Czarnym i Adriatykiem. Koncepcja Mitteleuropy cieszyła się niemałą sympatią w kręgach niemieckich przemysłowców, którzy uważali metapolityczną ekspansję na tereny południowej i wschodniej Europy za o wiele bardziej realistyczną niż Weltpolitik, czyli efektywną politykę podobnego rodzaju, tyle że skierowaną na zachód naszego kontynentu. 1915 rok sprzyjał w Niemczech optymizmowi. Losy I wojny światowej dalekie były jeszcze od przesądzenia. Jak zauważa we wstępie do polskiego wydania pracy prof. Grzegorz Kucharczyk: „na froncie wschodnim przeprowadzona wiosną i latem 1915 roku