Angielski miecz na determinizm historyczny

Mówi się, że Cesarstwo Rzymskie na Zachodzie upadło. Jest to jednak półprawda. Prawdą jest to, co pisał Hilaire Belloc, że imperium przekształciło się w Christianitas – w krąg polityczny i kulturowy, znany dziś pod nazwą cywilizacji łacińskiej. Sto lat po tym, jak zniknęła na Zachodzie władza cesarska, cywilizacja ta nie tylko wciąż istniała, lecz także szykowała się do odbicia utraconej prowincji. Rozkaz podboju znów padł w Rzymie, a wydał go następca Cezara, który był jednocześnie następcą Rybaka. Zamiast legionistów do Brytanii popłynęli mnisi, jakby w myśl słów: „Schowaj swój miecz, Piotrze”. Na ich czele stał Augustyn, opat benedyktyńskiego klasztoru św. Andrzeja w Rzymie.

Każdy, kto zbliża się łodzią do Brytanii, widzi jej białe brzegi. Pierwsi mieszkańcy Albionu nie musieli używać łodzi – przybyli tam suchą stopą w czasach, gdy Kanał La Manche nie istniał, bo cały ogrom jego wód więziły w sobie lodowce Północy. Tysiące lat później, gdy chłody plejstocenu ustępowały, morze odcięło Brytanię od kontynentu i stała się ona wyspą. Jej duchowe dzieje przypominają dzieje geograficzne – co najmniej dwakroć Brytanii odbierano religię katolicką, skutkiem czego oddzielała się ona od łacińskiej Europy. Co najmniej dwakroć religia tam powracała.

Orły i słonie nad Tamizą

Najpierw jednak wyspa musiała stać się częścią tej łacińskiej Europy – a w zasadzie jej zalążka, to znaczy cywilizacji rzymskiej. Odbyło się to dzięki mieczom i słoniom. Choć Juliusz Cezar