Czym jest… mądrość

Pewne słowa, a nawet pojęcia, do niedawna jeszcze posiadające niekwestionowane znaczenie i szanowane, niczym rodzinne portrety w opuszczonym zamku pokrywają się warstwą kurzu, która gasi ich blask. Ośmielę się powiedzieć, że tak właśnie dzieje się ze słowami mądrość i sacrum” – pisał w latach 60. XX wieku filozof Gabriel Marcel. W dzisiejszych czasach ta warstwa kurzu na słowie „mądrość” stała się jeszcze grubsza. Stało się ono czymś niepopularnym, anachronicznym wręcz, bo – zbyt trudnym?

Dzisiaj zamiast terminu „mądrość” używamy raczej pojęć inteligencja, wiedza, kompetencje. Mądrość nie jest jednak tym samym co inteligencja. Inteligencja bez mądrości może istnieć, mądrość bez inteligencji – nie. Mądrość ma wiele wspólnego z wiedzą, ale nie jest z nią tożsama. Inteligencja, wiedza i kwalifikacje nie wystarczają, by kogoś nazwać człowiekiem mądrym. One go mądrym nie czynią. Mądrość to coś więcej.   Źródłowo, od Arystotelesa, rozdzielamy mądrość na teoretyczną i praktyczną. Pierwsza („sofia”) odnosi się do poznawania pierwszych zasad oraz ich rozumienia, czyli dociekania, czym jest to, co jest, i dlaczego jest takie, jakie jest; druga („fronesis”) – to wiedza o środku, czyli właściwej mierze i tym, co powinne w postępowaniu człowieka, dla namiętności, które targają człowiekiem, i dla samego działania. Choć Arystoteles wskazuje na prymat życia teoretycznego nad praktycznym, to jednak przyznaje, że te dwa aspekty życia nie mogą istnieć niezależnie od siebie – nie