Siedem grzechów głównych niemieckiego myślenia o nazizmie

Niemiecka kultura pamięci – długo przedstawiana jako europejski ideał moralnej odpowiedzialności – znalazła się dziś na rozdrożach.  Najbardziej kontrowersyjne tezy, które krążą dziś po niemieckim dyskursie historycznym, określam jako „siedem grzechów głównych niemieckiej pamięci historycznej”. Odsłaniają one wszystkie głębszy konflikt o to, kim Niemcy chcą być: narodem, który z pokorą przyznaje się do swoich win, czy państwem, które instrumentalizuje przeszłość w imię swoich mocarstwowych interesów.

Wydaje się, że odpowiedzialna kultura pamięci powinna bronić wyjątkowości Holokaustu jako fundamentu niemieckiej odpowiedzialności i jednocześnie nie unikać rozmowy o innych krzywdach historycznych – lecz rozmowy uczciwej, która nie zabiera głosu ofiarom na rzecz politycznej narracji.

Grzech pierwszy: Wyjątkowość Niemiec i ich przywódcza rola w Europie

Niemcy postrzegają często swoją historię jako unikalną – zarówno w aspekcie tragicznych doświadczeń z okresu nazizmu, jak i w kontekście procesu „odkupienia” dawnych win, który nadaje im równocześnie na powrót przywódczą pozycję w Europie. W tym ujęciu ich kultura pamięci staje się nie tylko mechanizmem wewnętrznej refleksji, lecz także narzędziem dydaktycznym, mającym za zadanie przekazywanie innym narodom lekcji wynikających z niemieckiej przeszłości.

Niemiecki proces Vergangenheitsbewältigung (przezwyciężenie przeszłości) jest silnie zakorzeniony w tradycji refleksji nad winą i