Cenzura dobra i zła

Słusznie kojarzy nam się z cyniczną walką państwowego aparatu z wolnością słowa. A jednak sama cenzura powstała do zupełnie innych celów, tylko później państwa protestanckie, a dalej już świeckie reżimy przerobiły ową ideę na machinę niszczenia swobody dyskusji i swobody myślenia.

Słowo „censura», pochodzące z łaciny, oznacza po prostu „sprawdzanie». I trudno żeby w świecie intelektualnym nie sprawdzać wypowiedzi, zwłaszcza wobec nauki czy najważniejszych dla wspólnoty spraw. Pierwotnie jednak nie chodziło o zabronienie publikacji, lecz o dyskusję i udowadnianie własnych tez. Dziś przecież pseudonaukowe bzdury i twierdzenia bez pokrycia mnożą się w debacie publicznej i zatruwają ludzkie umysły i nie ma narzędzia, by sobie z tym poradzić. Roman Giertych rozsiewa teorie spiskowe o wyborach, Tomasz Piątek wysysa z palca tezy o prorosyjskości PiS i choć zakaz kłamstwa w demokracji jest słusznie zakazany, to jednak na razie metody powstrzymywania dezinformacji nie wymyślono. A może właśnie wymyślono?

Pierwotna censura

Średniowieczny Kościół wprowadzał ową censurę na zasadach zupełnie innych niż późniejsza walka z wolnością słowa i inaczej niż dziś sobie to wyobrażamy. Z założenia chodziło o to, by nie publikować dzieł wewnętrznie sprzecznych, a więc nieprawdziwych. Nieprzypadkowo pierwsze akty censury stosowano od XIII wieku, gdy średniowieczna elita na nowo zapoznała się z dziełami Arystotelesa, także tymi opisującymi logikę i dochodzenie do prawdy. A