Józef Piłsudski. Bojownik zakazanego słowa

Józef Piłsudski, który w 1892 roku powrócił z syberyjskiego zesłania, za najważniejsze dla siebie i swoich rodaków uznał przeciwstawienie się carskiej przemocy i dążenie do odzyskania niepodległości. Przeistoczywszy się w człowieka podziemia, jako redaktor konspiracyjnego pisma „Robotnik” (wyd. od 1894 roku), główną bronią w walce z caratem uczynił zakazane słowo drukowane. Pod jego redakcją „Robotnik” stał się nie tylko organem prasowym PPS, lecz przede wszystkim trybuną służącą propagowaniu idei wolnościowych.

We wstępie do swej pierwszej książki „Walka rewolucyjna pod zaborem rosyjskim. Fakty i wrażenia z ostatnich lat dziesięciu”, która znana jest jako „Bibuła” (1903), Piłsudski pisze, że Polacy są „narodem konspiracji i rewolucji”.

Dowodzi tego ich burzliwa przeszłość powstańcza zakończona epopeją 1863 roku, a w jego czasach – intensyfikacja działań antycarskich, które na przełomie XIX i XX wieku stały się na tyle silne, że powstające w zaborze rosyjskim organizacje i kółka konspiracyjne PPS zyskały „powszechne prawo obywatelstwa”. Niewątpliwy wpływ na to wywarła działalność o charakterze wydawniczo-kolporterskim. Dla Polaków pozbawionych swobód politycznych nielegalne publikacje – czasopisma, książki, broszury, odezwy, ulotki – stanowiły skarbnicę niczym nieskrępowanego słowa zaświadczającego o życiu wewnętrznym narodu i jego sile w „potężnym pasowaniu się” z obcą przemocą.  

I to właśnie we