Ogród polskości Izabeli Czartoryskiej

Izabela z Flemmingów Czartoryska to jedna z najbardziej fascynujących kobiet epoki oświecenia – twórczyni puławskiego centrum polskości. W pamięci potomnych zapisała się jako założycielka pierwszego muzeum narodowego oraz kreatorka „ojczystych ogrodów”, prawdziwie polskich „ogrodów wolności” w kraju pod zaborami. Urodzona w 1747 r. w Warszawie Izabela była jedyną córką podskarbiego wielkiego litewskiego Jerzego Flemminga i Antoniny z Czartoryskich, przedstawicielki starego rodu wywodzącego się jeszcze od księcia Olgierda. Wcześnie osierocona przez matkę wychowywała się w pałacu swej babki Eleonory Czartoryskiej, ale już jako 15-letnia panna, dziedziczka olbrzymiej fortuny, wydana została za Adama Kazimierza Czartoryskiego, swego ciotecznego wuja. A był to człowiek wielkiego formatu – z jednej strony polityk, przywódca Stronnictwa Patriotycznego podczas Sejmu Wielkiego, z drugiej zaś znawca kultury, mecenas sztuki, dramatopisarz, poliglota (znał nawet arabski, turecki i perski).  Księżna u jego boku przeistoczyła się w światową damę, znawczynię najnowszych prądów literackich i artystycznych, ciekawą świata wojażerkę, która, czerpiąc z doświadczeń podróżniczych, nieustannie przeobrażała swe Puławy. Podczas dalekich wypraw poznawała najwybitniejsze osobistości epoki na czele z Janem Jakubem Rousseau, Benjaminem Franklinem czy Johannem Kasparem Lavaterem (twórcą frenologii, ciekawej teorii pozwalającej wnioskować o właściwościach umysłowych i duchowych człowieka